Mensen weten te weinig over psychologie
Wat is jouw missie als psycholoog?
Ik denk dat mensen te weinig weten over psychologie. Veel mensen denken dat ze er verstand van hebben, zij zien namelijk ook hoe mensen zich gedragen in het gewone leven, maar het valt mij op dat mensen vaak verkeerde ideeën hebben over hoe psychologische processen werken. Het doel van mijn lezingen en boeken is om mensen meer inzicht te geven in hoe het bij ons in de bovenkamer werkt zodat ze de werking gaan snappen en tot hun eigen inzichten kunnen komen. Daarnaast wil ik mensen inspireren om de betere helft van zichzelf tot ontwikkeling te brengen. Ik denk dat iedereen wel een betere helft in zich heeft en dat die vaak ondergesneeuwd raakt door de waan van dag, de cultuur waarin we leven en het egocentrische onvolwassen monstertje dat we ook allemaal in ons hebben.
Zelf ben ik psychologie gaan studeren omdat ik het een fascinerend vakgebied vind! Ik wilde beter begrijpen wat mensen drijft, waarom ze doen wat ze doen en waarom ze zichzelf voor de gek houden.Tijdens de studie kwam ik erachter dat ik goed ben in het vertalen van theoretische kennis naar het dagelijks leven. Dat deed ik als student al bij mijn vriendinnen. Ik ontdekte dat ik goed ben in het leggen van de relatie tussen het gewone leven, de theorie en het wetenschappelijk onderzoek. Dat is ook hoe ik tot mijn eigen werk ben gekomen. Ik werk deeltijd bij de universiteit zodat ik midden in de wetenschap sta en daarnaast geef ik lezingen en schrijf boeken en columns om mijn opgebouwde expertise en kennis toegankelijk te maken.
Trouw zijn aan waar je in gelooft
Wat voegt de psychologie toe aan het leven van mensen?
Wat mensen met kennis van psychologie doen, verschilt natuurlijk per persoon. Bij de één helpt het bijvoorbeeld om strubbelingen in relaties met anderen beter te begrijpen, bij de ander om gemotiveerder te werken of psychologisch gezondere gewoontes op te bouwen. Ik vind zelf de toepassing op duurzaamheid en dierenwelzijn belangrijk. Ik vind dat wij als samenleving omgaan met dieren op een manier die helemaal niet deugt. Inmiddels is duidelijk dat dat ook z’n weerslag heeft op de hele planeet. Dat vind ik echt heel erg! Ik zie het ook als persoonlijke ontwikkeling om je bewust te zijn van waar je in gelooft en daar trouw aan te zijn. Dat heeft ook te maken met het begrip autonomie. Mensen doen mee aan veel dingen omdat ze denken van ‘nou, iedereen doet het, dan zal het wel niet een probleem zijn’ maar juist daardoor zijn we vaak verkeerd bezig. Als je je echt autonoom gedraagt dan zie je op een gegeven moment dat een ander zelf moet weten wat die doet, maar dat jij daar niet aan mee wilt doen.
Waarom kijken we neer op andere soorten?
Wat zijn volgens jou de belangrijkste ontwikkelingen in de psychologie?
Er is de afgelopen 10 jaar in mijn vakgebied, sociale psychologie, veel veranderd. We hebben de replicatiecrisis gehad en er zijn veel meer spelregels gekomen waardoor het onderzoek betrouwbaarder is geworden en we als onderzoekers minder vatbaar zijn voor modegrillen en incidentele mediagenieke resultaten. Een inhoudelijk interessante ontwikkeling voor mijzelf is dat er steeds meer onderzoek wordt gedaan op het gebied van klimaatgerelateerd gedrag en vlees eten. Twintig jaar geleden was dat ondenkbaar. Daarbij wordt de houding van mensen tegenover dieren vaak bekeken op de manier waarop we tot nu toe altijd hebben gekeken naar intergroepsrelaties bij mensen. Intergroepsrelaties is een belangrijk deelgebied in de sociale psychologie. Het gaat bijvoorbeeld over waarom we neerkijken op mensen uit bepaalde groepen, waarom we stereotyperen en waarom we onze eigen groepen voortrekken. De laatste jaren komen er steeds meer theorieën over dat er in feite precies dezelfde processen gaande zijn in de houding van mensen tegenover andere dieren. De mens als soort kan je dan zien als de ingroup en vanuit onze bevoorrechte positie als soort zien we andere dieren als ‘uit te buiten’ en niet als wezens met een eigen aard en eigen individuele karakters waar we respect voor moeten hebben. Als je de mens ziet als de superieure soort waar het allemaal om draait dan zijn alle dieren en alles wat de planeet biedt resources om te gebruiken voor de mens. Uiteindelijk brengen we daar onze eigen leefomgeving mee om zeep.
Ik vind het ook interessant dat veel van die intergroepsprocessen onderling blijken samen te hangen; mensen die negatief denken over andere groepen zoals vluchtelingen en immigranten, die denken ook vaker negatief over dierenwelzijn en over klimaatmaatregelen en natuurbescherming.
Waardering alleen uit jezelf halen is niet realistisch
Welk inzicht uit de psychologie inspireert jou?
Een van de theorieën die mij heeft geïnspireerd in mijn onderzoek is de sociometer-theorie van Leary en Baumeister. Die gaat over waarom we een behoefte aan zelfwaardering hebben. Waarom willen we zo graag dat we positief beoordeeld worden? Het zou toch eigenlijk veel logischer zijn als we behoefte hadden aan een realistisch zelfbeeld? Maar op de een of andere manier willen we zo graag een positief zelfbeeld hebben dat we informatie verstoren en onszelf voor de gek houden.
Baumeister en Leary zeggen dat dit te maken heeft met onze evolutionaire oorsprong. We hebben altijd in groepen geleefd en het was heel belangrijk voor ons om bij een groep te horen en een gewaardeerd groepslid te zijn. Mensen die het niks kon schelen hoe anderen over hem/haar dachten, hebben zich waarschijnlijk niet voortgeplant. Wij zijn het nageslacht van mensen die het heel belangrijk vonden om erbij te horen.Zelfwaardering is een kritiek onderdeel van erbij horen. Volgens de socio-meter theorie is zelfwaardering niks anders dan een metertje dat aangeeft hoe goed je in de groep valt en dat metertje is ontzettend belangrijk voor ons. Mensen die een positief zelfbeeld hebben en denken dat ze anderen niet nodig hebben, die hebben zelf niet in de gaten hoe belangrijk dat is, want zij krijgen vaak al veel waardering van anderen waardoor ze er minder naar op zoek zijn. Mensen met een negatiever zelfbeeld zijn zich vaak veel meer bewust van de invloed van anderen en dat die waardering zo belangrijk is dat het hun stemming kan maken of breken hoe anderen over ze denken. Ik vind het een belangrijk inzicht dat we graag onze zelfwaardering uit onszelf willen halen, maar dat dat eigenlijk helemaal niet zo realistisch is. We zijn nou eenmaal echt groepsdieren en dat wordt door veel mensen onderschat.
De zin van het bestaan
Heb je een levensmotto?
Als het leven geen zin heeft dan maakt het maar zin. Dat vind ik een leuke uitspraak omdat ik echt denk dat het leven geen zin heeft. We zijn er gewoon en op een gegeven moment is het afgelopen. Maar binnen de context van dat we er nu eenmaal zijn, en dat we ook hier zijn met het instinct om zo lang mogelijk in leven te blijven, nou dan kunnen we er maar beter het beste van maken en er zelf zin aan geven! Uit onderzoek is ook bekend dat mensen gelukkiger zijn als ze zelf een vervulling vinden in hun leven. Dat doe ik zelf ook.
Wil jij meer leren over psychologie en ego’s en prof. dr. Roos Vonk in het echt ontmoeten? Neem dan deel aan de Postacademische Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling.
