Hoewel de handleiding is gebaseerd op uitvoerig onderzoek en wordt gebruikt door de meeste professionals in de geestelijke gezondheidszorg (bijv. psychologen en psychiaters), heeft de DSM in de loop van de jaren behoorlijk wat kritiek gekregen. Kritiek op dat de handleiding te veel gericht is op ziektebeeld en te weinig op gezondheid. Op dat iemand (te) snel als abnormaal of disfunctioneel wordt gecategoriseerd. Op dat het te gevoelig is voor cultuurverschillen. Op dat professionals uiteenlopen in de interpretatie van de diagnostische criteria en op dat diagnoses in het algemeen te zwart-wit zijn: of je bent gezond of je bent ziek. Daarnaast kunnen veel professionals en patiënten alleen vergoed worden door hun verzekeringsmaatschappij met een officiële DSM-diagnose. Dit creëert een vorm van monopolie en een afhankelijkheidsrelatie van professionals die de DSM gebruiken. Zie hier ook kritiek op de nieuwste DSM versie (de DSM-5).
De DSM is nog steeds de beste en de meest onderbouwde diagnose tool die we hebben, maar er duiken ondertussen ook steeds meer nieuwe initiatieven op die aan kracht winnen. Een daarvan is de Hierarchical Taxonomy of Psychopathology (HiTOP). Deze diagnose tool probeert rekening te houden met de geuite kritiek op de DSM en richt zich nadrukkelijk op het hele spectrum van geestelijke gezondheid. Net als bij bloeddruk zijn diagnoses vanuit de HiTOP meer continu (meer of minder van iets) dan categorisch (stoornis vs geen stoornis) van aard en omvatten ze zowel de gezonde als de ongezonde dimensies van denken en gedrag. Op deze manier wordt er niet alleen gekeken naar wat niet functioneel is en verbeterd moet worden, maar is er ook ruimte voor zelfverbetering vanuit relatieve gezondheid.
Of de HiTOP – of een andere nieuwe tool – de DSM uiteindelijk zal vervangen, moet de tijd ons leren, maar de overgang van een categorische naar een continue kijk is een beweging die we al lang hebben zien aankomen. Dit, en een toegenomen interesse in het creëren van positieve gezondheid – in plaats van alleen het behandelen van aandoeningen – opent de deur voor nieuwe generaties hulpmiddelen voor de geestelijke gezondheidszorg.