Deel via:

Share on linkedin
Share on twitter
Share on facebook
Share on whatsapp

De schoonheid van twijfel en verwondering: Lammert Kamphuis over de filosofie van persoonlijke ontwikkeling

Lammert Kamphuis is filosoof, bestsellerauteur en gastdocent in de Postacademische Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling. Zijn missie is om filosofie toegankelijk te maken voor iedereen. Wij spraken hem over de filosofie van persoonlijke ontwikkeling.

Waarom wil je filosofie toegankelijk maken voor iedereen?
Ik ben zelf opgegroeid in een streng gereformeerd milieu waar er heel dogmatisch en fundamentalistisch gedacht werd: de waarheid lag al vast en dat lag in de interpretatie van de godsdienst. Pas op een latere leeftijd heb ik de schoonheid van de twijfel ontdekt. Die schoonheid zit hem in een verwonderende levenshouding. Ik zie nu steeds vaker in de samenleving dat we vast komen te zitten in ons eigen gelijk. We verzamelen informatie en mensen om ons heen die onze eigen ideeën bevestigen waardoor we niet meer open staan voor wat anderen te zeggen hebben. Ik denk dat filosofie daar een mooi medicijn voor kan zijn. Door te durven twijfelen probeer je ook andermans standpunt te begrijpen. 

Welke filosoof heeft jou geïnspireerd in jouw persoonlijke ontwikkeling?
De Franse filosoof Sartre stelt dat onze essentie niet vastligt bij onze geboorte. Hij stelt dat onze essentie gedurende het leven gevormd wordt, en een groot gedeelte van dat vormen doen wij zelf. Dat zelf kunnen vormen geeft ons een enorme vrijheid en met die vrijheid komt angst. Als reactie op die angst bedenken we excuses over waarom we helemaal niet zo vrij zijn als dat we denken dat we zijn. We doen dan alsof we trouw zijn aan onszelf of aan ons verleden en zeggen dingen als ‘ik ben nu eenmaal zus of zo of ik heb nu eenmaal dit meegemaakt dus ik kan gewoon nooit x doen. Dat past niet bij mij’. Sartre noemt die bange gedachten ‘te kwader trouw zijn aan jezelf’. Hij stelt dat we wel degelijk vrijer zijn dan we vaak denken, maar dat we het gewoon eng vinden. Ook ik betrap mezelf wel eens op deze excuses. Zo ben ik per ongeluk ooit in aanraking gekomen met tango dansen. Daar zou ik uit mezelf nooit naartoe zijn gegaan want dan dacht ik ‘Dat is toch niks voor mij. Zo’n provinciale gereformeerde pummel die dan Argentijnse tango gaat dansen dat is toch onzin’. Ik deed het echter toch en bleek er heel veel plezier uit te halen. Dat zijn wel momenten waarop ik vanuit Sartre denk ‘op welke vlakken van mijn leven ben ik nog meer ‘te kwader trouw’?’. 

Wat zijn volgens jou de belangrijkste recente ontwikkelingen in het veld van filosofie van persoonlijke ontwikkeling?
Een belangrijke ontwikkeling binnen de filosofie is dat we onszelf zijn gaan afvragen of er wel zoiets als ‘een zelf’ is. In de samenleving wordt ‘het zelf’ vaak als iets vanzelfsprekend gezien. Dat zie je terug in veelgebruikte uitspraken zoals ‘je moet jezelf zijn’. Maar bestaat er wel zoiets als een vaststaande kern van onszelf? De hedendaagse filosoof Slavoj Žižek denkt bijvoorbeeld van niet. Er is volgens hem slechts een gat waarvan we hopen dat anderen het op kunnen vullen. Een andere vraag die in de filosofie veel gesteld wordt is of we ons niet te veel focussen op authenticiteit; het ontdekken van jezelf en jezelf verwerkelijken en dat op een autonome zelf-beschikkende manier doen. Zijn we vergeten dat we voor een groot gedeelte bestaan uit de relaties die we hebben met anderen en met onze omgeving? Zijn we ons niet te veel als eilandjes gaan gedragen? De kijk op authenticiteit heeft een stempel gedrukt op hoe wij tegen zelfontwikkeling aan kijken. 

Welke tip kan je lezers meegeven voor het toepassen van filosofie in het dagelijks leven?
Schopenhauer zei ooit dat je twee dingen nodig hebt om te filosoferen: ten eerste dat je de moed hebt om alles te bevragen en ten tweede dat je in staat bent om de vanzelfsprekendheden te ontdekken en die dan te problematiseren. Ik vind dat een mooie manier om te beschrijven wat filosofie is. 

De westerse filosofie begon bij Socrates: hij vroeg de hele dag door aan Atheners wat we bedoelen met de woorden die we gebruiken. Wat is moed nu eigenlijk of wat betekent authenticiteit? Dat is een van de meest simpele manieren om te filosoferen. Je kan je afvragen wat de betekenis is van woorden  die je regelmatig gebruikt en samen met vrienden/collega’s uitpluizen wat we daarmee bedoelen. In zo’n dialoog ga je het begrip echt onderzoeken: is authenticiteit de hele tijd jezelf zijn en wat is dat zelf dan eigenlijk en ligt dat zelf vast of is dat meer fluïde? Je kan in allerlei domeinen van je leven onderzoeken wat veel gebruikte woorden of waarden eigenlijk betekenen. 

Heb je een motto dat je met ons wilt delen?
Ik ben gek op filosofische quotes. Als ik nu een quote op mijn lichaam zou moeten tatoeëren dan zou dat de volgende zijn: ‘The whole problem with the world is that fools and fanatics are so certain of themselves and wise people are so full of doubts’. Dit is een quote waar ik mezelf altijd aan probeer te herinneren. Ik heb afscheid genomen van een dogmatische manier van denken en ik hoop dat ik daar geen nieuwe vaste overtuigingen voor in de plaats zet. De houding van al twijfelend en verwonderd door het leven gaan, heeft een bepaalde schoonheid in zich die ik graag zou willen behouden en die ik ook met steeds meer mensen zou willen vieren.

Deel via:

Share on linkedin
Share on twitter
Share on facebook
Share on whatsapp

Werk op basis van wetenschap en zet de volgende stap in je eigen ontwikkeling.

Ondersteun jij mensen in hun persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld als coach, HR professional, L&D professional of psycholoog? Geef je de voorkeur aan werken op basis van wetenschap en ben je klaar om de volgende stap in je eigen ontwikkeling te zetten? De Postacademische Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling helpt je om jouw professionele visie op ontwikkelen te verdiepen. 

Dr. Eefje Rondeel

Dr. Eefje Rondeel is psycholoog en auteur van het boek ‘Evidence-Based Coachen’ en werkt als docent aan de Radboud universiteit & het NCOI. Ze heeft een passie voor het overbrengen van kennis over psychologie en gedrag en houdt zich bezig met het professionaliseren van het coachvak. Sinds september 2021 is ze als co-promoter betrokken bij een promotieonderzoek naar de werkzame mechanismen van coaching.

Dr. Mattheis van Leeuwen

Mattheis vindt de zin van het leven in het ontdekken van nieuwe kennis en verbanden. Hij is een wetenschapper in hart en nieren en zit altijd bovenop de nieuwste inzichten (of dat nu gaat over psychologie, filosofie of fundamentele natuurkunde). Mattheis is psycholoog, universitair docent aan de Radboud Universiteit en spreker en adviseur op het gebied van motivatie, betekenis & gedrag. Daarnaast is hij medeoprichter van de Behavior Change Group en auteur van Hidden Persuasion. In zijn vrije tijd verdeelt hij zijn aandacht tussen zijn vrouw, dochters, literatuur & natuur.